Od idei samorództwa do teorii abiogenezy kosmicznej. Zarys systematyzacji teorii dotyczących pochodzenia życia

The question of the origin of life interested people for centuries. All existing views on this subject can be classified into different areas of our knowledge of the world: natural sciences, philosophy, and theology. Some theories (perhaps the majority) contain more or less explicit elements from all of these areas. Thus, it is helpful to take a closer look at them and to classify all the typical groups of theories about the origins of life. We can in this way stress their mutual connections and clarify their own nature. Nowadays, driving forces of pre-biological chemical evolution and the explanation of the transition from “non-life into life” present a great variety of solutions. The differences between the theories, however, as well as the current controversies in the scientific community (e.g., what was “in the beginning”?; where did prebiotic evolution take place? etc.), will be shown to be of secondary importance in comparison with several much more profound philosophical assumptions underlying the origin-of-life-studies. The attempt to organize and classify different types of theories on the genesis of life allows to take into account different kinds of perspectives (theistic, philosophical and scientific), and to compare them to each other. The most general division between theories is based on a distinction between metaphysical conceptions and scientific ones. Some theories answer the question of the emergence of life in general, whereas others tackle the question of the origin of life on Earth only. It is interesting that two traditional ideas concerning the problem of the origin of life (i.e., spontaneous generation and panspermia) are still at play in contemporary scientific research, albeit in a modified form. In the perspective of contemporary scientific research on the origin of life it seems interesting that two main ideas concerning the problem of the origin of life, spontaneous generation and panspermia, are still present as presuppositions of certain theories but have been modified. Moreover, it is evident that the theistic view of the origin of life (creation) does not have to fall into conflict with contemporary scientific theories. Rather, they are complementary. This article is an extension, explanation and refinement of the proposed scheme of the main types of theories on the origin of life. An attempt to classify various biogenesis theories is also proposed. One of the most important questions that will be addressed concerns the philosophical presumptions of biogenetics still informing current research as well as scientific explanations of the origin of life.

Zagadnienie pochodzenia życia stanowi przedmiot ludzkich dociekań od wieków. Wszystkie istniejące poglądy na ten temat można przyporządkować do różnych obszarów ludzkiej wiedzy o świecie: nauk przyrodniczych, filozofii, teologii. Warto przyjrzeć się im bliżej i spróbować uporządkować je według określonej typologii. Można wówczas dostrzec istniejące między nimi powiązania i relacje, które wskazują na charakter tych poglądów. Różnice między istniejącymi współcześnie teoriami biogenezy, występujące na gruncie przyrodniczym, zostaną przedstawione jako drugorzędne w porównaniu z różnicami wynikającymi z filozoficznych założeń leżących u podstaw badań nad genezą życia. Propozycja uporządkowania i klasyfikacji różnego rodzaju teorii genezy życia umożliwia wyodrębnienie koncepcji określonego typu: teistycznych, filozoficznych i przyrodniczych oraz porównanie ich ze sobą. Najbardziej ogólny podział w tym zakresie pozwala na wyróżnienie koncepcji metafizycznych i koncepcji przyrodniczych. Niektóre z nich odpowiadają na pytanie o powstanie życia w ogóle, a inne dotyczą jedynie kwestii pochodzenia życia na Ziemi. W perspektywie współczesnych badań naukowych na temat pochodzenia życia wydaje się interesujące, że dwie główne historyczne idee dotyczące problemu powstania życia, samorództwo i panspermia, wciąż są obecne w założeniach wspomnianych teorii, oczywiście w zmodyfikowanej postaci. Artykuł stanowi omówienie i wyjaśnienie proponowanego schematu klasyfikacji głównych typów teorii na temat pochodzenia życia, w którym kluczową rolę odgrywa kryterium natury filozoficznej. Jednym z najważniejszych pytań, na które wspomniany schemat dostarcza odpowiedzi, jest pytanie o to, które z filozoficznych założeń obecne w przyrodniczych teoriach biogenezy okazały się trwałe mimo zmian i różnic występujących w ich warstwie ściśle przyrodniczej.