Polska transformacja a kapitalizm inkluzywny

Wprowadzenie 25 lat temu w Polsce wolnorynkowego systemu gospodarczego zaowocowało spektakularnym rozwojem, przy czym rozwój społeczny pozostał w tyle, co prowadzi do narastania rozpiętości dochodowych, utrzymującego się wysokiego poziomu bezrobocia i zjawiska wykluczenia społecznego. Polska ma dalsze możliwości rozwojowe w dziedzinie gospodarki i w sferze społecznej na co wskazuje postęp, jaki dokonał się w dwudziestopięcioletnim okresie transformacji ustroju gospodarczego, wdrażania i umacniania gospodarki rynkowej. Polska należy do grupy krajów bardzo wysoko rozwiniętych o dużym potencjale rynkowym i wciąż rosnącym popycie wewnętrznym, ale nie jest wolna od poważnych zagrożeń dla harmonijnego, trwałego rozwoju społeczno-gospodarczego. Wśród tych zagrożeń wymienić trzeba sytuację demograficzną, bezrobocie i deficyt finansów publicznych. Istotną barierą rozwojową są również dysfunkcje w zakresie rozwoju i wykorzystywania potencjału badań naukowych, jak i ich wykorzystywanie w praktyce, co nie sprzyja wzrostowi innowacyjności krajowej. Warto zauważyć, że dysfunkcjom społecznym towarzyszą dysfunkcje systemu politycznego, w tym dotkliwy dla gospodarki syndrom cyklu wyborczego i związany z nim priorytet celów wyborczych nad makroekonomiczną efektywnością społeczno-gospodarczą. Spory i dylematy dotyczące ustroju gospodarczego nabierają zwykle znaczenia w okresach przełomów, ale chyba nigdy wcześniej debata na temat ustroju gospodarczego nie miała tak globalnego znaczenia jak obecnie, do czego niewątpliwie przyczynił się kryzys globalny. Obecnie pod wpływem doświadczeń tego kryzysu świat skłonny jest upatrywać remedium w ordoliberalnej ustrojowej koncepcji społecznej gospodarki rynkowej, z definicji ukierunkowanej na inkluzywność społeczną. Współczesna przychylność dla tej koncepcji wynika przede wszystkim z tego, że kraje, które w polityce ustrojowej sięgały do rozwiązań ordoliberalnych, nie doświadczyły tak głębokich następstw kryzysu globalnego jak kraje zorientowane na neoliberalizm. Przykład Polski, mimo jej sukcesów transformacyjnych, może być ilustracją tego jak trudno o satysfakcjonujące rozwiązania dotyczące kształtowania ustroju gospodarczego. Zapisany zarówno w Konstytucji RP, jak i w traktatach UE model ustrojowy społecznej gospodarki rynkowej, to kapitalistyczny, liberalny model ustroju równowagi, zorientowany na efektywne godzenie interesów ekonomicznych, społecznych i ekologicznych, na przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu i bezrobociu.

The introduction of a free market in Poland 25 years ago entailed spectacular development, although social development has been much slower. Such a situation has led to increasing income inequality, a persistently high level of unemployment and social exclusion. Poland still has potential for development in social and economic terms, as has been shown by the country’s progress during the twenty five years of economic transformation and implementing market economy. Poland belongs to the group of highly developed countries with a significant market potential and constantly increasing domestic demand. However, there are still serious threats to the country’s harmonious and sustainable socio-economic development. These include the demographic situation, unemployment and public budget deficit. Another serious barrier to development are dysfunctions in the development and exploitation of scientific research which hamper the increase of innovativeness in Poland. Social dysfunctions are usually accompanied by dysfunctions of the political system, including the election cycle syndrome which leads to election goals being put before macroeconomic socio-economic effectiveness. Debates and dilemmas concerning the economic system are usually foregrounded at historical turning points, but it seems that the debate concerning the economic system has never before had such global resonance as it does today, which is partly an effect of the global crisis. The experience gained during the crisis has resulted in greater readiness throughout the world to see the solution in an ordoliberal political system focusing on a social market economy, by definition striving for social inclusion. The current preference for such an approach is primarily the result of countries with ordoliberal elements in their political systems having experienced fewer negative effects of the global crisis than countries tending towards neoliberalism. The example of Poland, despite its successes in the field of transformation, can serve as an illustration of how difficult it is to find a satisfying solution in terms of economic systems. The political system of the social market economy identified in the Polish constitution and the European Union treaties is a capitalistic, liberal model of a system of equilibrium serving to effectively reconcile economic, social and ecological interests and prevent social exclusion and unemployment.