Przejrzystość, jawność, autorytet: nieformalne ograniczenia zasady jawności postępowania w polskiej praktyce sądowej

Chociaż zapisy polskiej konstytucji zasadniczo gwarantują jawność postępowania sądowego, oprócz ograniczeń formalnych (wyłączenie jawności w uzasadnionych przypadkach) dostęp publiczności na sale rozpraw blokuje szereg praktyk nieformalnych. Ograniczenia te były jednym z głównych przedmiotów badań, przeprowadzonych w latach 2010–2012 na próbie ponad 9.000 rozpraw w sądach rejonowych i okręgowych we współpracy z Fundacją Court Watch Polska. Autor identyfikuje przyczyny utrzymywania się tych ograniczeń w specyficznym podejściu części pracowników sądowego wymiaru sprawiedliwości do kwestii jego legitymizacji, a także w błędnym kole, jakie uruchamia i petryfikuje brak zainteresowania obywateli sposobem wymierzania sprawiedliwości. Stawia też tezę, że zaobserwowane praktyki przyczyniają się do osłabienia zaufania Polaków do wymiaru sprawiedliwości. Tymczasem, autorytet sądu jest dziś uzależniony m.in. od sposobu potraktowania obywatela, przejrzystości postępowania oraz zdolności komunikacyjnych sędziego.

Although in principle the Polish Constitution guarantees the publicity of court proceedings, the public access to the courtroom, apart from formal constraints (closing of hearings to the public in justified circumstances), is blocked by several informal practices. These informal constraints have become one of the main topics of an extensive study carried out in 2010–2012 on the sample of more than 9,000 court hearings in district and regional courts, in cooperation with Court Watch Poland Foundation. In our opinion, the reason for the persistence of such constraints lies in a specific approach of the practictioners of justice to its legitimacy and in a somewhat vicious circle which is activated and petrified by the lack of interest among the public in justice administration. Moreover, it is hypothesized that those practices undermine the trust of Poles in the justice system, while today, the court authority is dependent, more than before, on the treatment granted to citizens, on transparency and communication skills of the judge.