Seksualizacja – definicje, polemiki i próba rekonceptualizacji

Celem niniejszego artykułu jest przegląd sposobów definiowania seksualizacji, zmian i dyskusji wokół tego pojęcia, a także ich znaczenia dla nauki oraz praktyki społecznej. Pojęcie seksualizacji początkowo było używane w piśmiennictwie w sposób niekonsekwentny, przy okazji rozważania szczegółowych zagadnień normatywnej seksualności i zaburzeń rozwoju na skutek wykorzystania seksualnego. Około dwadzieścia lat temu zaczęto nadawać temu pojęciu nowe, rozszerzone znaczenie i ujmować je jako zjawisko społeczno-kulturowe. Ważnym wydarzeniem, które ugruntowało to rozumienie i przyczyniło się do jego upowszechnienia, była publikacja w 2007 r. raportu grupy zadaniowej APA na temat seksualizacji dziewczyn. Zdefiniowano w nim seksualizację jako wieloaspektowe zjawisko, mające swój wymiar kulturowy, interpersonalny i intrapsychiczny. Definicja APA stała się jednym z głównym punktów odniesienia w późniejszych analizach naukowych i w praktyce społecznej. Jednocześnie stała się przedmiotem wielu dyskusji dotyczących istoty samego pojęcia, jak i jego relacji do pojęć powiązanych, m.in. zdrowia seksualnego, uprzedmiotowienia, przemocy i emancypacji seksualnej. Analiza sposobów definiowania pojęcia oraz dyskusji na jego temat stały się punktem wyjścia do zaproponowania własnej definicji, w której opisano seksualizację jako niepożądaną społecznie zmianę ustalonych skryptów seksualnych. Propozycja ta została oparta na teoretycznej koncepcji społecznych uwarunkowań seksualności według Simona i Gagnona. Na zakończenie artykułu wskazano obszary wymagające podjęcia dalszych prac naukowych (koncepcyjnych i empirycznych) oraz obszary praktyki społecznej, gdzie wiedza o zagadnieniu – w obecnej formie – może być wykorzystywana.

The aim of this article is to review definitions of the concept of sexualisation, changes and discussions on its conceptualizations as well as their significance for science and social practice. This concept was originally used in the literature in an inconsistent manner, when defining specific, narrow issues related to normative sexuality and disturbances of development caused by sexual abuse. About twenty years ago, a new, extended meaning of sexualisation as a socio-cultural phenomenon was introduced. This sense of the term was grounded and than, disseminated, by an important event – the publication of the Report of the APA Task Force on the Sexualisation of Girls in 2007. The report has defined sexualisation as a multi-faceted phenomenon that has its cultural, interpersonal and intra-psychic dimensions. The definition of APA has become one of the main reference points in subsequent scientific analyses and in social practice. It has become also the subject of many discussions concerning the essence of the very concept as well as its relation to other concepts, e.g. sexual health, objectification, violence and sexual emancipation. The analysis of the ways, how the concept was defined and discussed has become the starting point for a new definition. Thus, sexulisation is proposed to be understood as a socially detrimental change of the established sexual scripts. This proposal will be referred to the theoretical model of social influence on sexuality proposed by W. Simon and J.H. Gagnon (1973, 1986). At the end, the issues that require further elaboration (conceptual and empirical) are identified as well as domains of social practice where the knowledge on sexualisation in its current state can be used.