Uczony wobec Trzeciej Rzeszy. Hans-Albrecht Fischer – profesor rzymskiego i niemieckiego prawa cywilnego na Uniwersytecie Wrocławskim

Hans-Albrecht Fischer was a professor of philosophy, Roman law, and German civil law. He had the luck and opportunity to meet the most eminent academics of his days on the path of his life. Some, including Karl Larenz and Julius Binder, destroyed their reputation after 1933 as partisans of the new system. Fischer did not follow that road, nor did he emigrate after 1933, thus choosing the most difficult of the potential roads, that of the socalled internal exile, like one of the most eminent writers of the time, Ernst Wichert. The years of the Third Reich were the time of avoiding and generalising. Ever more intensely suspected by the Nazis, Hans-Albrecht Fischer kept his employment for quite a simple reason, namely, all experts in the field left Germany in the beginning of the Third Reich, and there was no one to lecture civil law (as Roman had been stricken from the curriculum). Fischer made history with his short Contribution to the knowledge of the impossible, in which, being a master wordsmith, he proved the difference between ‘inability’ and ‘impossibility’ to the readers. The two works he wrote in the Third Reich provided the grounds to portray his heroic fight against censorship, which finally haunted the author to the point of contributing to his premature death.

Hans-Albrecht Fischer był profesorem filozofii, prawa rzymskiego i niemieckiego prawa cywilnego. Miał szczęście spotkać na swej drodze życia najwybitniejszych uczonych epoki. Niektórzy po 1933 roku jak Karl Larenz, czy Julius Binder zniszczyli swoją reputację jako zwolennicy nowego ustroju. Tą drogą Fischer nie podążył, nie udał się też po 1933 roku na emigrację, wybierając najtrudniejszą z możliwych dróg, tzw. emigracji wewnętrznej, jak jeden z najwybitniejszych pisarzy epoki Ernst Wichert. Lata Trzeciej Rzeszy to lata uników, ogólników, w których coraz bardziej podejrzany dla nazistów Hans-Albrecht Fischer był zatrudniany z prozaicznego powodu, wszyscy specjaliści opuścili Niemcy w początkach Trzeciej Rzeszy i nie było nikogo, kto mógłby wykładać prawo cywilne (rzymskie usunięto z programu studiów). Fischer przeszedł do historii swych krótkim dziełem Przyczynek do nauki o niemożliwości, w którym jako mistrz słowa pokazał czytelnikom, czym różnią się od siebie „niemożliwość” i „niemożność”. Dwie prace napisane w okresie Trzeciej Rzeszy dają podstawę do ukazania heroicznej walki z cenzurą, która ostatecznie zamęczyła Autora i przyczyniła się do jego nagłej śmierci.