Obszary wiejskie i małe miasta: czy lokalne centra są potrzebne współczesnej wsi?

W artykule podjęto próbę pogłębionej oceny obecnej i potencjalnej pozycji małych miast jako lokalnych ośrodków wzrostu w strefach wiejskich przede wszystkim w kontekście europejskim. Nowy, wielofunkcyjny kształt obszarów wiejskich, nasilające się procesy metropolizacji oraz trendy migracyjne wyznaczają zakres zmian funkcji endo- i egzogenicznych małych miast. Określają także ich związki z gospodarstwami rolnymi i firmami wiejskimi. Znaczenie małych miast dla rozwoju obszarów wiejskich jest duże, są podstawą kształtowania lokalnych, a nawet regionalnych warunków wzrostu gospodarczego i życia społeczno-kulturalnego. Jednak ich rola jest dosyć powszechnie marginalizowana, a oddziaływanie i synergia niedoceniane. Małe ośrodki miejskie, funkcjonując jako lokalne centra, organizują przestrzeń i funkcjonowanie lokalnych społeczności w swoim otoczeniu wiejskim. Rola małych miast w układzie wzajemnych relacji i zależności ekonomicznych oraz społecznych z obszarami wiejskimi w ostatnich kilkudziesięciu latach uległa istotnym przewartościowaniom, głównie w zakresie znaczenia ich potencjału ekonomicznego i powiązań gospodarczych. Ocen tego typu dokonywano poprzez analizę cech i funkcjonowania podmiotów, mających wpływ na kształtowanie się powiązań pomiędzy ośrodkami miejskimi a przestrzenią wiejską. W ten sposób określono wielkość, znaczenie i zasięg gospodarczych związków pomiędzy badanymi małymi miastami a otaczającym je zapleczem wiejskim oraz stopień integracji tych ośrodków z wiejskim otoczeniem.

The paper is an attempt in-depth an assessment of actual and potential position of small towns as a local growth centers in rural areas in EU context. New, multifunctional shape of rural areas, growing metropolisation processes and migration trends assigning range of endo- and exogenous functions change in small towns. They also may perceive their connections to farms (agricultural firms) and households and rural businesses. The role of small towns in the development of rural areas is meaningful. In European terms they are a base for shaping of local even regional terms for economic growth and social and cultural life of countryside. But their position is widely marginalized, an impact and synergy effects are not comprehensive enough. Small towns functioning as local centres are organizing rural spatial economics and terms of living of countryside societies. Role of small towns in the system of reversed relations and economic as well as social dependencies to rural areas during last decades was importantly re-interpreted, mostly in the area of their economic potential and economic ties. This type assessments were usually done by the analysis of firms and organizations functioning and characteristics have had impacted the shaping of relationships between small towns and surrounding countryside. This way were identified the entity, importance and range of economic links and level of integration between small towns and rural surroundings.