Specyfika działalności przedszkoli i szkół katolickich na Warmii i Mazurach po 1945 roku

The essence of the considerations are Catholic educational and care institutions in the regions of Warmia and Masuria since the end of II World War till the end of school year 2016/17 (without reflecting on structural changes of the system of education connected to the currently introduced school reform based on the act from 14th of December 2016 – Law on School Education). The work is, however, narrowed to specify the activities of kindergartens and schools for children and youth.The first part of the article is an essential introduction to the topic and it refers to Catholic education on Warmia and Masuria since 1945, with the description of church education formation in these regions. The second and the third parts relate to the core of the considerations presented in the title, with the distinction of two periods. The first one refers to the times of Polish Peoples Republic – and discusses fighting with everything Church – connected, consequently also destructing Catholic education. The second period focuses on revival of Catholic kindergartens and schools in the times of political transformation and afterwards – it started in the discussed regions when the Archdiocesan Kindergarten (Olsztyn 1989) came to life. Consequently, in 2016 there were 16 Catholic facilities in Warmia and Masuria.The analysis of documents indicates that in the years 1945-1989, the times of prevailing communist regime, these institutions spread faith as well as the freedom of speech and beliefs. Whereas, in the contemporary social reality, overwhelmed by relativism – they are a crucial source of upbringing to values.

Podjęte rozważania odnoszą się do katolickich placówek edukacyjnych funkcjonujących na Warmii i Mazurach od zakończenia II wojny światowej do roku szkolnego 2016/2017 włącznie (bez wkraczania w zmiany struktury systemu oświaty związane z aktualnie wprowadzaną reformą szkolną, opartą na ustawie z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe). Ograniczono się do działania przedszkoli oraz szkół dla dzieci i młodzieży. Pierwsza część artykułu stanowi wprowadzenie w tematykę i dotyczy oświaty katolickiej Warmii i Mazur do 1945 roku – z wyjaśnieniem specyfiki kształtowania się na tych terenach szkolnictwa kościelnego. Druga i trzecia część rozważań obejmuje natomiast istotę przedstawionego w tytule zagadnienia. Najpierw przedstawiono stan tych placówek w czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, które na omawianym terenie podlegały niszczeniu, tak jak w całym kraju. Następnie scharakteryzowano odradzanie się i rozwój edukacyjnych instytucji katolickich w regionie warmińsko-mazurskim w latach 1989–2017 – co rozpoczęło się wraz z powołaniem do życia Archidiecezjalnego Przedszkola w Olsztynie (1989). Analiza dokumentów archiwalnych oraz opracowań dotyczących funkcjonowania przedszkoli i szkół katolickich na Warmii i Mazurach wskazuje, że w latach 1945–1989 niniejsze placówki krzewiły w tym regionie wiarę oraz wolność słowa i przekonań w obliczu panującego reżimu komunistycznego, natomiast we współczesnej rzeczywistości społecznej – przepełnionej relatywizmem – stanowiły jedno z edukacyjnych ogniw wychowania do wartości.