Forma i materia a natura ciągłości prawnej

AbstractThe distinction between form and substance (content), which is derived from philosophy, plays a significant role in contemporary scientific legal discourse. Therefore, it seems important to confront the phenomena of legal continuity with the various understandings of the form vs. substance distinction, found in scientific legal discourse. The analysis is justified by the fact that in scientific legal discourse the indication that a certain form of reasoning is ‘formalist’ or that a certain phenomenon is ‘simply formal’ but not ‘substantive’ has a strong evaluative aspect. In his earlier works the author of the article has proposed, by referring inter alia to the works of K. Renner and h. Collins, to use the concept of ‘legal survivals’ in order to conceptualise the phenomenon of legal continuity ocurring in the case of continued existence of concrete and determined legal institutions, despite a change of the political and economic system, accompanied often by the change of socio-economic function of those surviving legal institutions. This allows to formulate a research question as to whether legal survivals are of a ‘formal’ or ‘substantive’ nature. Referring to four distinct ways of understanding the form vs. substance dichotomy in contempoary scientific legal discourse, the present paper replies to the research question by indicating in which sense of the distinction can legal continuity be described as ‘formal’, and in which as ‘substantive’.

StreszczenieRozróżnienie na formę i materię (treść, substancję), wywodzące się z filozofii, odgrywa znaczącą rolę we współczesnym naukowym dyskursie prawniczym. Z tego względu istotne wydaje się skonfrontowanie zjawiska ciągłości prawnej z zastanymi w naukowym dyskursie prawniczym rozumieniami rozróżnienia na formę i materię. Celowość podjętej analizy uzasadniona jest faktem, że w naukowym dyskursie prawniczym wskazanie, że pewien sposób rozumowania ma charakter „formalistyczny”, lub też że dane zjawisko jest „czysto formalne”, lecz nie „materialne” ma silny charakter ocenny. We wcześniejszych pracach autor zaproponował, w nawiązaniu do prac m.in. K. Rennera i h. Collinsa, posługiwanie się koncepcją „reliktów prawnych” (legal survivals) w celu konceptualizacji zjawiska ciągłości prawnej poprzez odwołanie się do trwania, pomimo transformacji ustrojowej, konkretnych i określonych instytucji prawnych, które w nowych warunkach częstokroć zmieniają swoją funkcję społeczno-gospodarczą. Daje to asumpt do sformułowania pytania badawczego, czy relikty prawne mają charakter „formalny” czy „materialny”. Odwołując się do czterech różnych sposobów rozumienia dychotomii forma/materia we współczesnym naukowym dyskursie prawniczym, praca odpowiada na tak postawione pytanie badawcze, wskazując, w jakim znaczeniu ciągłość prawna może zostać określona jako „formalna”, a w jakim – jako „materialna”.