Antropologiczno-ludowe aspekty kreacji postaci magnetyzera w utworach Ernsta Teodora Amadeusza Hoffmanna i Józefa Dzierzkowskiego

The fascination with magnetism, both on the scientific and literary levels, was a phenomenon always inextricably connected to Romanticism. Magnetism and the mysterious figure of the magnetiser were a subject of interest for many Romantic writers, including E.T.A. Hoffman and Jozef Dzierzkowski. Both writers made the magnetic doctor their main protagonist. The discourse about magnetic cures became a constitutive issue in their musings. This article offere an analysis of the portraits of the magnetisers in Magnetiseur (1814) by E.T.A. Hoffmann and in The Magnetic Doctor (1844) by Józef Dierzakowski. Its goal is not only to present the title characters in relation to the assumptions of the Romantic anthropology developing at the beginning of the 19th century, but also to show that the elements derived from folklore, which was used by both writers in the creation of the image of the magnetiser, have a crucial influence on the birth of the (urban) legend connected to this figure.

Fascynacja fenomenem magnetyzmu zarówno na płaszczyźnie naukowej jak i literackiej była zjawiskiem nierozerwalnie związanym z epoką romantyzmu. Magnetyzm i tajemnicza postać magnetyzera stanowiły przedmiot zainteresowań romantycznych pisarzy E.T.A. Hoffmanna i Józefa Dzierzkowskiego. Obaj twórcy uczynili lekarza magnetycznego głównym protagonistą, a dyskurs na temat magnetycznych kuracji jednym z konstytutywnych problemów swych utworów. Przedmiotem rozważań niniejszego artykułu jest analiza portretów magnetyzerów w utworach Magnetiseur (1814) E.T.A. Hoffmanna oraz Lekarz magnetyczny (1844) Józefa Dzierzkowskiego. Istotne jest nie tylko przedstawienie tytułowych bohaterów w odniesieniu do założeń i idei rozwijającej się na początku 19 wieku romantycznej antropologii lecz, przede wszystkim, próba wykazania, że elementy zaczerpnięte z ludowego folkloru, z którego obaj pisarze korzystali przy kreowaniu obrazu magnetyzera, mają istotny wpływ na narodziny związanej z tą postacią (miejskiej) legendy.