Akumulacja metali ciezkich przez wybrane warzywa korzeniowe uprawiane wokol aglomeracji krakowskiej. Czesc I. Kadm, miedz, olow i cynk

W publikacji przedstawiono wyniki badań nad akumulacją metali ciężkich przez wybrane gatunki warzyw korzeniowych (marchew, pietruszka, burak ćwikłowy), uprawianych na 10 poletkach doświadczalnych wokół aglomeracji krakowskiej. Doświadczenia założono w latach 1994 - 1995, w rejonach intensywnej produkcji warzywniczej, zróżnicowanych pod względem glebowo-klimatycznym, o różnej lokalizacji w stosunku do źródeł emisji zanieczyszczeń. Określono poziom kadmu, miedzi, ołowiu i cynku w korzeniach spichrzowych warzyw oraz jego uzależnienie od warunków środowiskowych: typu i właściwości gleb, zawartości metali ciężkich w glebach, atmosferycznej depozycji metali. Stwierdzono, że warzywa korzeniowe uprawiane w sąsiedztwie aglomeracji krakowskiej akumulują nadmierne ilości kadmu, ołowiu i cynku, natomiast poziom miedzi w ich organach spichrzowych uznano za naturalny. Z objętych badaniami gatunków największą tendencję do gromadzenia w korzeniu kadmu wykazała marchew, a ołowiu i cynku - burak ćwikłowy. O akumulacji pierwiastków śladowych decydowało położenie stanowiska badawczego w stosunku do najważniejszych emiterów pyłów metalonośnych: Huty im. T. Sendzimira oraz ośrodków eksploatacji rud cynku i ołowiu w sąsiedztwie zachodnich granic województwa krakowskiego. Stwierdzono istnienie istotnego związku pomiędzy poziomem metali w korzeniach warzyw a ich atmosferyczną depozycją, zawartością w glebie oraz wybranymi właściwościami gleby.

The results of investigations on heavy metals accumulation by different species of vegetables are presented in this publication. In 1994 and 1995 the experiments were carried out in 10 localities around Cracow urban agglomeration. The levels of cadmium, copper, lead, and zinc were determined according to the ASA method in roots of carrot, parsley, and red beet grown on experimental plots. The level of heavy metals in soils, the physico-chemical soil properties and the atmospheric deposition of trace elements were determined, in order to estimate the effect of these factors on heavy metals accumulation in plants. It was found that the vegetables grown around Cracow urban agglomeration are especially polluted with cadmium, lead, and zinc. Carrot plants accumulated the highest amounts of cadmium, white the red beet plants - of lead and zinc. Trace elements accumulation was depended on the localization of experimental plots in respect of pollution sources. Significant coefficients of correlation were found among the heavy metals level in plants, atmospheric deposition and contents of these elements in soil and some soil properties.