Przyznawanie świadczeń niepieniężnych z pomocy społecznej w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych – zagadnienia wybrane

Przyznawanie świadczeń niepieniężnych z pomocy społecznej, w szczególności usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych, jak również usługi w postaci umieszczenia w domu pomocy społecznej wielokrotnie było przedmiotem zainteresowania sądów administracyjnych. Analiza orzecznictwa tychże sądów pozwala na wysnucie wniosku, że przyznawanie wskazanych usług opiera się na zasadzie pomocniczości. Zasada ta odgrywa tu kluczową rolę. Jest ona respektowana zarówno na etapie przyznawania tych świadczeń, jak i korzystania z nich przez osoby uprawnione. Wykorzystane w niniejszym opracowaniu orzecznictwo potwierdza, iż wskazane usługi mogą być przyznane wyłącznie osobom, które spełniają określone w ustawie wymogi. Przy czym elementem wspólnym jest tu niemożność zaspokojenia własnym staraniem swoich potrzeb, przy równoczesnej niemożności skorzystania z pomocy osób z najbliższego otoczenia, zwłaszcza rodziny, co może wynikać z różnych powodów. Wskazana zasada jest uwzględniana również na etapie korzystania z usług. Przejawia się ona m.in. w określeniu przez organ rodzaju, zakresu i formy udzielonej pomocy. W praktyce oznacza, to iż subiektywne odczucia osoby zainteresowanej, jak również jej oczekiwania nie mają wpływu na decyzję organu, który rzecz jasna kieruje się indywidualnymi potrzebami osoby, jednakże ustalonymi w sposób obiektywny, mając jednocześnie na uwadze także ogólne zasady i cele pomocy społecznej, jak również swoje możliwości w zakresie udzielenia pomocy. Zasada pomocniczości ma swoje odzwierciedlenie także w konieczności ponoszenia odpłatności za usługi (jak i w zakresie korzystania ze zwolnień). Do odpłatności tej zobligowane są przede wszystkim osoby korzystające z usług. Odpowiedzialność innych podmiotów zachodzi wyjątkowo, co także odpowiada zasadzie pomocniczości.