Potencjały i bariery urzeczywistniania deliberacji w polskich warunkach kulturowych

Jedna z propozycji, jak regulować stosunki między przedstawicielami odmiennych zbiorowości w sposób nadający równy status ich odmienności, autentycznie nie naruszający ich godności oraz umożliwiający realizację ich podmiotowości wywodzi się z nurtu myślowego i ideologicznego zwanego demokracją deliberatywną. Nurt ten zyskał znaczną popularność w ostatnim dwudziestoleciu, służąc jako inspiracja wielu analiz teoretycznych i filozoficznych (np. Rehg 1999; Flynn 2003; Galston 1999) oraz interdyscyplinarnych prac empirycznych realizowanych na gruncie nauk politycznych (np. Bachtiger i in. 2005), socjologii (np. Gastil, Deess, Weiser 2002), językoznawstwa (np. Holzinger 2004), a także psychologii (np. Mendelberg, Karpowitz 2007; Reykowski 2007; Wesołowska 2010). Jedną z przyczyn popularności idei demokracji deliberatywnej jest to, że zawiera ona propozycję ulepszenia funkcjonowania obecnych systemów demokratycznych, między innymi pod względem konstruktywnego rozwiązywania kontrowersji społecznych oraz regulacji stosunków między odmiennymi zbiorowościami. Udoskonalenie systemu instytucji politycznych miałoby polegać na rozpowszechnianiu procedury zwanej debatą deliberatywną jako sposobu poszukiwania porozumienia na rożnych szczeblach podejmowania decyzji. Mówiąc najogólniej, debata deliberatywna jest grupowym procesem poszukiwania porozumienia poprzez dyskusję, w której jednostki uczestniczą na zasadach równego statusu, wzajemnego poszanowania i wolności od wszelkich przymusów zewnętrznych. Idealną deliberację (w odróżnieniu od większości dyskusji grupowych, które możemy obserwować na co dzień) cechuje współpraca między stronami, racjonalna i merytoryczna argumentacja, otwarte przedstawianie przez strony stanowisk wraz z ich uzasadnieniami, poszukiwanie tego, co łączy, a nie dzieli dyskutantów oraz współdziałanie przy wypracowywaniu końcowego rozwiązania zaspokajającego podmiotowe potrzeby, a jednocześnie korzystnego dla dobra ogółu. Czy implementacja i rozpowszechnianie debat deliberatywnych w powyższym rozumieniu byłyby możliwe w stosunkowo młodej polskiej demokracji? Czy debaty deliberatywne mogłyby stać się procedurą poszukiwania porozumienia między przedstawicielami zbiorowości, których orientacje społeczne, systemy wartości bądź trajektorie życia różnią się tak bardzo, że ich konfrontacja wywołuje oburzenie lub konflikt? Jeśli zamierza się odpowiedzieć na tak postawione pytanie, to należy zacząć od rozważenia kwestii o znaczeniu podstawowym: czy i de a deliberacji ma szanse akceptacji we współczesnym społeczeństwie polskim, czy jest kompatybilna z naszymi systemami wartości i praktykami społecznymi? Czy próby rozwiązywania problemów i dyskutowania kontrowersji w toku debat deliberatywnych napotkają w społeczeństwie polskim opór czy akceptację?